Türkiye'nin uzaya ilk defa insan gönderme projesi kapsamında pilot Alper Gezeravcı, Uluslararası Uzay İstasyonu’na (ISS) doğru yola çıktı.
AX-3 MİSYONU NEDİR?
Axiom Mission 3 Uluslararası Uzay İstasyonuna yapılan özel bir uzay uçuşu. 19 Ocak 2024'te fırlatılan ve yaklaşık 14 gün sürmesi beklenen uçuş, Axiom Space tarafından gerçekleştirildi ve Crew Dragon uzay aracı kullanıldı.
AX-3 MÜRETTEBATI
İlk Türk uzay yolcusu Alper Gezeravcı, Ax-3 misyonunda İspanyol, İtalyan ve İsveçli astronotlarla birlikte görev aldı.
FALCON 9 ROKETİ
Gezeravcı'nın üyesi olduğu Ax-3 mürettebatının, SpaceX Dragon uzay aracıyla NASA'nın Florida'daki Kennedy Uzay Merkezi'ndeki Fırlatma Kompleksi 39A'dan Uluslararası Uzay İstasyonu'na (ISS) fırlatıldı.
SpaceX Dragon uzay aracı ISS'ye SpaceX Falcon 9 roketi ile fırlatıldı.
Gezeravcı'nın uzaya çıkacak ilk Türk astronot olduğu bu seferde kullanılan SpaceX Falcon 9 roketi, iki aşamalı ve yeniden kullanılabilir bir roket.
Falcon 9, SpaceX tarafından taşınan yüklerin ve yolcuların Dünya'nın yörüngesine ve uzayın derinliklerine güvenli bir şekilde taşınması için tasarlandı.
Roketin yeniden kullanılabilme özelliği şirketin roketin pahalı parçalarını her yolculukta tekrardan üretme ihtiyacını ortadan kaldırıp, uzay yolculuğunu daha ekonomik hale getiriyor.
SpaceX'in verilerine göre, Falcon 9 roketleri, toplamda 289 kalkış, 246 iniş yaptı. Roketler 221 kez de birden fazla uçuşta kullanıldı. Yeniden kullanılma özelliğine sahip Falcon-9 roketlerinden kaç adet bulunduğu ise bilinmiyor.
Uzunluğu 70 metre, çapı 3,7 metre ve yaklaşık 550 ton ağırlığındaki Falcon-9 roketi, alçak Dünya yörüngesinde 22 bin, durağan aktarım yörüngesinde 8 bin 300 ve Mars'ta 4 bin kilogram yük taşıma kapasitesine sahip.
Falcon-9'ların 9 Merlin motorunda, alüminyum-lityum karışımı ile oluşturulmuş sıvı oksijen ve roket için kullanılan kerosen (RP-1) yakıt tankları bulunuyor.
AX-3 MİSYONU UZAYDA NE YAPACAK?
Türkiye'nin ilk astronotu Alper Gezeravcı, 14 gün boyunca Uluslararası Uzay İstasyonu'nda (ISS) üniversite ve araştırma kurumlarınca hazırlanan 13 farklı bilimsel deneyi gerçekleştirecek.
BBC Türkçe'ye konuşan ODTÜ Fizik Bölümü Öğretim Üyesi ve Türk Astronomi Derneği Başkan Yardımcısı Doç. Dr. Sinan Kaan Yerli, Türkiye’nin bu deneylerle kendi verilerini elde edeceğini ve bu verilerin “paha biçilemez” olduğunu söylüyor:
“Bir deneyin çıktısı, ‘Bu malzeme uzayda böyle davranıyor’ olacak. Bunu başka hiçbir şekilde ölçemezsiniz. Uzaya çıkmak çok pahalı bile olsa, verisi çok daha değerli oluyor.”
Doç. Dr. Yerli şu örneği veriyor:
“Deneylerden bir tanesi olan Vokalkord’da, başka hiçbir sesin olmadığı ortamda solunum, konuşma ve öksürme seslerini yapay zeka ile uzayda deneyerek, bununla ilgili bir algoritma geliştirilecek. Böylece aşağıda solunumla ilgili bir çok hastalık ve enfeksiyon için yapay zeka ile tanı koymaya çalışacaklar.
"Dünya’ya geri döndüğünüzde bu deneyin ve sonuçlarının sahibi siz oluyorsunuz. Bu veri için size gelecekler. O zaman algoritmanın değeri bir anda artıyor. Türkiye bu yarışa sonundan da olsa bir yerinden katılmış oluyor.”
Alper Gezeravcı'nın yürüteceği deneyler üniversite ve araştırma kurumlarınca hazırlandıktan sonra Türkiye Uzay Ajansı ve TÜBİTAK uzay uzmanlarından oluşan bir komisyonca kararlaştırıldı.
'MİYELOİD' deneyi ile uzay ortamında radyasyona maruz kalmanın kanser hücreleri üzerindeki etkisi incelenecek.
'MESSAGE' deneyi ile yerçekimsiz ortamdan etkilenen henüz işlevi keşfedilememiş genlerin tespit edilmesi ve uzay görevlerinde, bağışıklık hücrelerinden hangilerinin yer çekimi tarafından direkt olarak etkileneceğinin, CRISPR gen mühendisliği yöntemleri ile belirlenmesi hedefleniyor.
'PRANET' deneyi ile propolis maddesinin mikro yerçekimi ortamındaki bakteriler üzerindeki etkisi araştırılacak. Kontrol ve deney grupları oluşturularak propolisin anti-bakteriyel etkisi test edilecek, sonuçların yer çekimli ortam ile benzer sonuçlar verip vermeyeceği karşılaştırılacak.
Propolis, çeşitli rahatsızlıkların tedavisinde yaygın olarak kullanılan bir madde.