Ordu’nun Fatsa ilçesi Bolaman Mahallesi’nde 1968 yılında Laleli Merkez Camii’nin temeli kazılırken Roma dönemine ait yazıtlı bir taş ortaya çıktı. Taşın üzerindeki yazılar dikkati çekti, ancak gerekli araştırmalar yapılamayınca, taş düzgün yapısı nedeniyle cami bahçesine oturak olarak yerleştirildi. Yaklaşık 1800 yıllık bu tarihi eser, 1970’lerden bu yana cemaat ve misafirlerin dinlenme yeri oldu, yıllarca sohbetlere tanıklık etti.
Taşın geçmişi, Fatsa Cahit Zarifoğlu Anadolu Lisesi’nde görev yapan Edebiyat öğretmeni Aydın Bal’ın, yazıları fark ederek Fatsa Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Müdürü Cevat Erbil’e bilgi vermesiyle yeniden gündeme geldi. Bunun üzerine, Ordu Üniversitesi ve Marmara Üniversitesi’nden akademisyenlerin katılımıyla taş üzerinde incelemeler başlatıldı. Yapılan araştırmalar sonucunda Marmara Üniversitesi Tarih Bölümü’nden Prof. Dr. Hüseyin Sami Öztürk, yazıtın Latince olduğunu ve Roma İmparatoru III. Gordianus dönemine ait bir mil taşı olduğunu belirledi. Taş üzerinde III. Gordianus’un ismi, unvanları ve o dönemde onardığı yolun ikinci mili olduğu bilgisi yer alıyordu. Bu yazıt, Roma dönemindeki yolun başlangıcından 3 kilometre uzaklıkta bir noktada bulunduğunu gösteriyordu.
Ordu Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü Erken Hıristiyan ve Bizans Sanatları Anabilim Dalı’nda öğretim üyesi Doç. Dr. Seçkin Evcim, mil taşının Roma İmparatorluğu’nun yollarını gösteren ve imparatoru onurlandıran bir dikili taş örneği olduğunu belirtti. Bu tip mil taşlarının, Roma İmparatorluğu’nun geniş yol ağını işaretleyen önemli yapı taşları olduğunu ifade eden Evcim, taşın Karadeniz Bölgesi’nde çok az rastlanan tarihi bir değer taşıdığını söyledi. Roma döneminin yol güzergahlarının belirlenmesi ve tarihsel verilerin aydınlatılması açısından taşın önemini vurgulayan Evcim, bölgedeki coğrafi zorluklar nedeniyle bu tip eserlerin bulunmasının zor olduğuna dikkat çekti.
Mahalle sakinlerinden İsmail Yıldız ve Mahmut Türkmen ise taşı uzun yıllar oturak olarak kullandıklarını ve üzerindeki yazılar nedeniyle şüphelendiklerini, ancak taşın tarihi önemi konusunda kimsenin bilgi vermediğini belirttiler. Mahallede taşı tanıyan ve üzerinde oturup sohbet eden birçok kişi, taşın geçmişini bilmediklerinden dolayı değerini yeterince anlayamamış olmaktan dolayı üzüntülerini dile getirdi.
Gerekli incelemeler tamamlandıktan sonra, tarihi eser niteliği taşıyan mil taşı, belediye ekiplerinin desteğiyle cami bahçesinden alınarak Ordu Müzesi’ne taşındı ve koruma altına alındı. Böylece Fatsa'nın kültür tarihine de nadir bir eser kazandırılmış oldu.
