Neden cuma ve neden kara?
Her şeyden önce bu gibi günler dünyanın tüm ülkelerinde farklı günlerde farklı isimlerde ekonomiyi ve sektörleri canlandırmak için farklı bahanelerle yapılıyor. Ancak Black Friday (BF) küresel çapta uygulanan nadir örneklerden.
BF aslında Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) Şükran günü olan Kasım’ın dördüncü perşembesini takip eden cuma gününü ifade ediyor ve 1952’den bu yana Noel alış veriş sezonunun ilk günü kabul edilerek indirimler başlıyor. Resmi bir tatil olmayan bugüne ‘Kara’ denmesinin nedeni ise 1960'larda başlıyor. Dükkanların o gün daha hava aydınlanmadan çok erken açılması ve kararmadan kapanmaması, bunun yanı sıra alışveriş caddelerinde yaşanan yoğun araç ve insan trafiğinin neden olduğu günlük hayatı etkileyen olumsuzluklar bugüne ‘Kara Cuma’ denmesine sebep oluyor. Bu tabirin ilk kez Philadelphia eyaletinde kullanıldığı tahmin ediliyor.
1980'lere kadar ABD’de belli bölgelerde uygulanan bu indirimler daha sonra 90'lar ve 2000'lerde giderek tüm ülkeye yayıldı. Alış veriş merkezleri ve dükkanların açılış saatleri iyice erkene alındı ve nihayet 2011 yılında perşembeyi cumaya bağlayan gece 24’te dükkanlar açılmaya başlandı. İnternet alış veriş sitelerinin de devreye girmesiyle ABD’de gerçekleşen bu indirim günü uluslararası çapta bir indirim gününe dönüştü ve tüm dünyada benimsendi.
BF ölüm ve yaralanmalara sebep oldu
ABD’de indirimin başlama ve dükkanların açılış saatleri erkene alındıkça indirim için bekleyenlerin mağazalar önünde oluşturduğu kuyrukların zamanı ve şekli de değişti.
Bir önceki günden çadır kurup kamp yapmaya başlayan müşteriler kimi zaman perşembe akşamını ve geceyi sokakta geçirmeyi tercih etti. Bu da izdihamın yanı sıra, ısınmak için propan gazı ve jeneratör kullanımı, oluşan kalabalığın acil çıkış kapılarını ve merdivenlerini tıkamasının yanı sıra hırsızlık ve gasp gibi suç oranlarında artışa neden oldu.
2006’dan bu yana sadece ABD’de BF’ye bağlı olarak 10 ölüm ve 111 yaralanma vakası rapor edildi.
Türkiye’de kara cuma ne zaman ve nasıl olacak?
2018’de Türkiye’de sadece internetten bile milyonlarca lira kartlı ödeme gerçekleşti. Türkiye’ye yeni giriş yapan e-ticaret devi, ‘Beklenen Cuma’ adıyla indirim sezonunu başlattı. Birçok kategoride indirimlere yer veren sitenin yerli rakipleri olan diğer siteler ise BF’yi şimdilik 24 saat ile sınırlı şekilde uygulamaya devam ediyor. Sanal sitelerde yüzde 80, alış veriş merkezlerinde ise yüzde 60’a varan indirimlerin olması bekleniyor. 2019'da Türkiye'de kara cuma 28 Kasım günü başlayacak.